Πολιτικοί στοχαστές δίδουν την απάντηση ως προς την ανάληψη των πολιτικών ευθυνών αλλά και ως προς την υποχρέωση της Πολιτείας (κομμάτων) να μην επιτρέψουν την αδικία

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΣΑΓΓΑΡΗ
tsangaris99@gmail.com

Θυμάμαι, πρωτοετής τότε στο πανεπιστήμιο της Λειψίας στις Πολιτικές Επιστήμες, από τις πρώτες κιόλας διαλέξεις γινόταν λόγος για Χομπς, Λοκ, Μακιαβέλι, Ρουσώ, Μοντεσκιέ και βεβαίως παλαιότερους πολιτικούς στοχαστές.

Όλοι οι πολιτικοί στοχαστές ή φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με το βασανιστικό ερώτημα της «ηθικής» και κατ’ επέκταση της πολιτικής ηθικής αλλά και των πολιτικών ευθυνών. Θέματα, τα οποία αυτές τις μέρες εδώ στην Κύπρο είναι ιδιαίτερα επίκαιρα. Και το κύριο ερώτημα που προκύπτει τώρα στις μέρες μας για την κατάσταση στην Κύπρο είναι: Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες; Και αν ναι πως αναλαμβάνονται;

Σε αυτό θα μας βοηθήσει ο φίλος μας Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes), ο οποίος θεωρεί πως ο Νόμος της Φύσης αποτελεί και το θεμέλιο της δικαιοσύνης. Και όπου δικαιοσύνη σημαίνει τήρηση της σύμβασης ή των συμβάσεων (αρχίζει να γίνεται ενδιαφέρον τώρα). Από τη στιγμή που η σύμβαση παραβιάζεται αρχίζει ο ορισμός της αδικίας.

Ναι αλλά πως επιτυγχάνεται η διαφύλαξη της σύμβασης; Ο Χομπς βρήκε τη λύση. Η αθέτηση μιας σύμβασης (βλέπετε ότι γίνεται και ενδιαφέρον και επίκαιρο το θέμα μας) θα πρέπει να τιμωρείται με τέτοιο τρόπο ώστε η τιμωρία να είναι μεγαλύτερη από το όφελος που υπολόγιζε αυτός που την αθέτησε ότι θα είχε.

Και ποιος θα επιβλέπει τη σωστή εφαρμογή των συμβάσεων; Ο Χομπς δίνει αυτή την εξουσία στην πολιτεία. Η πολιτεία θα πρέπει να έχει ισχύ, εξουσία και δύναμη έτσι ώστε να μπορεί να τιμωρεί αυτόν που αθετεί μια σύμβαση.

Πάμε όμως και σε ένα άλλο πολιτικό στοχαστή και φιλόσοφο, επίσης Άγγλο, ο οποίος είναι και πιο «τολμηρός» ως προς τις «Πολιτικές ευθύνες και την ανάληψη τους».

Ο Τζον Λοκ λοιπόν θεωρεί πως «αν ο ηγεμόνας χρησιμοποιήσει την εξουσία με τρόπο που βλάπτει το λαό του (σ.σ. δεν εξυπηρετεί δηλαδή τα συμφέροντα του, δεν του παρέχει ικανοποιητική ασφάλεια, δεν του εγγυάται την ευημερία του, την ιδιοκτησία του, την ίδια τη ζωή του κτλ), τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να αντιμετωπίσει τον ηγεμόνα με βία». Και αυτό το δικαίωμα προκύπτει μέσα από το συμβόλαιο/σύμβαση μεταξύ λαού και κράτους ότι οι πρώτοι αποδέχονται περιορισμό των ελευθεριών τους με αντάλλαγμα τη διασφάλιση των βασικών δικαιωμάτων τους όπως ασφάλεια, ελευθερία, ιδιοκτησία, ζωή κτλ. Κατ’ επέκταση αν το κράτος δεν λειτουργεί με αυτό τον τρόπο, οι πολίτες έχουν δικαίωμα να αποδεσμευτούν από το «συμβόλαιο» και να εξεγερθούν και αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν και βία.

Επί της ουσίας τώρα.

Στην Κύπρο έγινε μια καταστροφή. Μπροστά στη γενική κατακραυγή για τιμωρία των ενόχων καθώς και την ανάληψη των ευθυνών από τον Πρόεδρο Χριστόφια, η Κυβέρνηση και ο ίδιος ο Πρόεδρος υποσχέθηκε τη διερεύνηση του συμβάντος από Ανεξάρτητη Διερευνητική Επιτροπή, η οποία θα εξέταζε και θα εξέδιδε πόρισμα. Η υπόσχεση της Κυβέρνησης ήταν πως πρώτον αυτή η διερεύνηση θα γινόταν τάχιστα και δεύτερο αν προκύπτουν ευθύνες αυτές θα αναληφθούν ακόμη και στο πλέον ανώτατο επίπεδο.

Υπήρξε δηλαδή ένα συμβόλαιο, μια δέσμευση, μια σύμβαση. Όχι μεταξύ Εκτελεστικής Εξουσίας και Πολυβίου αλλά μεταξύ Εκτελεστικής Εξουσίας και Λαού. Η σύμβαση αυτή δέσμευε τα δύο μέρη ότι θα αποδέχονταν τα αποτελέσματα του πορίσματος της Ανεξάρτητης Επιτροπής με το «ρίσκο» να παίρνεται και από τις δύο πλευρές. Από τη μια η Εκτελεστική Εξουσία «ρίσκαρε» η Επιτροπή να της απέδιδε ευθύνες και από την άλλη ο Λαός (κόμματα, οργανώσεις, σύνολα και ανεξάρτητοι πολίτες) έπαιρναν το ρίσκο αυτή η Επιτροπή να μην κατέληγε σε αυτό το αποτέλεσμα που θεωρούσαν ή πίστευαν ότι θα ήταν δίκαιο. Εκ πρώτης όψεως το μεγαλύτερο ρίσκο το έπαιρνε ο Λαός, αφού καμία προηγούμενη περίπτωση στην Κύπρο δεν υπήρχε ως αποδεικτικό στοιχείο ότι η Επιτροπή ή τέτοιου είδους Επιτροπές λειτουργούν αθέμιτα και εντελώς αμερόληπτα και αντικειμενικά. Ωστόσο το deal, η σύμβαση έγινε. Τέλος.

Η σύμβαση όμως έσπασε. Και βάσει του Χομπς όποιος παραβιάζει συμβάσεις με στόχο την εξασφάλιση προσωπικού οφέλους πρέπει να τιμωρείται με μεγαλύτερη τιμωρία από το όφελος που επιδιώκει να έχει με το να σπάσει τη σύμβαση. Διαφορετικά υπάρχει αδικία.

Με πραγματικούς όρους, αυτός που έσπασε τη Σύμβαση είναι ο Πρόεδρος Χριστόφιας με στόχο την παραμονή του στην Εξουσία. Και ο Πρόεδρος πρέπει να τιμωρηθεί με τέτοια τιμωρία ώστε να τον αποτρέπει από το όφελος που θέλει να προσκομίσει σπάζοντας τη σύμβαση. Δηλαδή ο Πρόεδρος πρέπει να παραιτηθεί από το αξίωμα του Προέδρου ή ακόμη να υποχρεωθεί σε παραίτηση. Διαφορετικά υπάρχει αδικία. Και στην προκειμένη, ο Πρόεδρος πρέπει να τιμωρηθεί δύο φορές. Μια για τις ευθύνες που φέρει για την τραγωδία στο Μαρί, βάσει του πορίσματος της Επιτροπής και μια διότι έσπασε τη Σύμβαση.

Ο Χομπς είπε και ποιος πρέπει να λειτουργεί ως προστάτης των συμβάσεων. Και αυτός δεν είναι άλλος από την Πολιτεία. Και Πολιτεία δεν σημαίνει μόνο Εκτελεστική Εξουσία αλλά και Νομοθετική και Δικαστική Εξουσία ενώ σε κάποιες περιπτώσεις και τα Σώματα Ασφαλείας.

Ως εκ τούτου, ναι, τα κόμματα (από πλευράς Νομοθετικής Εξουσίας) οφείλουν να πάρουν πρωτοβουλία. Όχι για χατίρι τους. Αλλά γιατί το οφείλουν στο Λαό. Πρέπει να αποκατασταθεί η αδικία και να τιμωρήσουν τον Πρόεδρο υποχρεώνοντας τον σε παραίτηση.

Υγ. Νομίζω είναι ξεκάθαρο, ως προς την αρχή του Λοκ, τι γίνεται στις περιπτώσεις που ο λαός νιώθει ότι ο ηγέτης δεν ασκεί εξουσία προς όφελος των πολιτών.

(Δημοσιεύτηκε στο www.kathimerini.com.cy 05/10/2011)